АДХД (Attention-Deficit / Hyperactivity Disorder) е пореметување и дефицит на внимание/хиперактивност. Некои го нарекуваат и синдром на невнимание. АДХД е невро-развојно нарушување кое ги погодува децата и возрасните.
Тоа е состојба која влијае на способноста на личноста да се фокусира, да ги контролира импулсите и да го регулира однесувањето.
Симптоми
Симптомите на АДХД се категоризираат во две главни групи: невнимание и хиперактивност/импулсивност. Некои од вообичаените симптоми на невнимание вклучуваат:
- Тешкотии да обрнeте внимание на детал
- Правење невнимателни грешкиПроблеми да останете фокусирани на задачи или активности
- Лесно одвлекување на вниманието од надворешни стимули
- Заборавност во секојдневните активности
- Избегнување на задачи кои бараат постојан ментален напор
Некои од вообичаените симптоми на хиперактивност/импулсивност вклучуваат:
- Немир
- Претерано зборување
- Тешкотии да се чека во ред
- Прекинување на другите за време на разговори или активности
- Тешкотии да се игра тивко
Не сите луѓе со АДХД покажуваат симптоми на хиперактивност/импулсивност. Некои луѓе покажуваат само симптоми на невнимание, што понекогаш се нарекува „нарушување или дефицит на внимание“ или ADD.
Причини
Точните причини за АДХД се непознати, но истражувачите веруваат дека комбинацијата на генетски, еколошки и невробиолошки фактори играат улога во развојот на нарушувањето. Студиите сугерираат дека АДХД може да биде поврзана со хемиска нерамнотежа во мозокот, конкретно со невротрансмитери како што се допамин и норепинефрин.
Некои од факторите на ризик за АДХД вклучуваат:
Генетика: АДХД има тенденција да се јавува во семејства, а студиите идентификуваа неколку гени кои можат да бидат поврзани со нарушувањето.
Фактори на животната средина: Изложеноста на токсини како што се олово или алкохол за време на бременоста, предвремено раѓање и мала тежина при раѓање може да го зголемат ризикот од АДХД.
Структура и функција на мозокот: Истражувањата покажаа дека луѓето со АДХД имаат разлики во структурата и функцијата на одредени области на мозокот кои го регулираат вниманието и импулсивноста.
Дијагноза
Дијагностицирањето на АДХД не е лесен процес, бидејќи не постои дефинитивен тест за нарушувањето. Наместо тоа, здравствените работници користат комбинација од проценки за да направат дијагноза. Дијагнозата на АДХД обично ги вклучува следните чекори:
Медицинска евалуација: Здравствениот работник ќе праша за медицинската историја на лицето и сите симптоми што ги доживува. Тие исто така може да спроведат физички преглед за да исклучат какви било основни медицински состојби.
Проценки на однесувањето: Здравствениот работник може да побара од лицето да пополни прашалници или скали за оценување за да го процени нивното однесување и симптоми. Тие исто така може да побараат од членовите на семејството, наставниците или соработниците да дадат информации за однесувањето на личноста.
Дијагностички критериуми: Здравствениот работник ќе се повика на дијагностичките критериуми наведени во Дијагностичкиот и статистички прирачник за ментални нарушувања (DSM-5) за да утврди дали лицето ги исполнува критериумите за АДХД.
Третман
Третманот за АДХД обично вклучува комбинација од лекови и терапија. Стимулантните лекови како Риталин и Адерал вообичаено се користат за управување со симптомите на АДХД. Овие лекови делуваат со зголемување на нивото на допамин и норепинефрин во мозокот. Тоа може да го подобри фокусот и вниманието. Може да се користат и нестимулативни лекови како што е Strattera.
Бихејвиоралната терапија е исто така важна компонента на третманот за АДХД. Овој тип на терапија се фокусира на помагање на лицата со АДХД да научат како да управуваат со нивните симптоми и да развијат стратегии за справување. Когнитивно-бихејвиоралната терапија (КБТ) е тип на бихејвиорална терапија која се покажала како ефикасна во лекувањето на АДХД.
Покрај лековите и терапијата, постојат промени во животниот стил што може да се направат за да се справат со симптомите на АДХД. Тие вклучуваат:
Создавање структурирана рутина: Воспоставувањето конзистентна рутина за секојдневните активности може да помогне во организацијата и управувањето со времето.
Разделување на задачите на помали чекори: Разложувањето на големите задачи на помали чекори може да го олесни нивното завршување и да го намали чувството на преоптоварување.
Ограничување на одвлекување на вниманието: Намалувањето на надворешните стимули, како што се електронски уреди или наоѓање тивок простор за учење, може да помогне во фокусирањето.
Вежбање: Редовната физичка активност се покажа дека го подобрува фокусот и вниманието.
Здрава исхрана: Урамнотежена исхрана која е богата со овошје, зеленчук и протеини може да помогне со нивото на енергија и целокупното здравје.
